Συναισθηματική νοημοσύνη στα παιδιά: Νιώσε...δεν είναι      ντροπή!

Για πολλά χρόνια η νοημοσύνη σχετιζόταν κυρίως με τον κλασικό τρόπο ευφυίας και υπολογιζόταν με συγκεκριμένο τρόπο (επίδοση του ατόμου σε λεκτικές είτε σε πρακτικές δραστηριότητες) ,το γνωστό δηλαδή σε όλους μας ΙQ.Για παράδειγμα ένα παιδί που επιτυγχάνει στις εξετάσεις του και έχει εξαιρετική ακαδημαϊκή επίδοση χαρακτηρίζεται ως ένα έξυπνο άτομο.Τι γίνεται όμως με την συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου?Μπορεί να συνδυαστεί η ακαδημαϊκή επιτυχία με ικανοποιητικές διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις?
Σε αυτό έρχεται να δώσει απάντηση η συναισθηματική νοημοσύνη.Μπορεί να είναι ένας νέος όρος στο χώρο της Ψυχολογίας όμως η διαμόρφωση αυτού έχει τις ρίζες του στον Αριστοτέλη και συγκεκριμένα στα Ηθικά Νικομάχεια όπου συγκεκριμένα αναφέρει: ''Το να είσαι οργισμένος είναι εύκολο,το να εξοργιστείς όμως με το σωστό άτομο,για το σωστό λόγο και στο σωστό βαθμό,τη σωστή στιγμή για το σωστό σκοπό και με το σωστό τρόπο,αυτό είναι δύσκολο''.Και εδώ τίθεται το ερώτημα,πως μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να αποκτήσει αυτήν την ικανότητα?


Τι είναι συναισθηματική νοημοσύνη?



  Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητά μας να κατανοούμε τα συναισθήματά μας και τα συναισθήματα των άλλων ούτως ώστε να μπορούμε να επικοινωνούμε με τους άλλους ανθρώπους.Οι ειδικοί έχουν βρει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη(EQ) αποτελεί το μεγαλύτερο δείκτη της ευτυχίας.Αν θέλουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν συναισθηματική νοημοσύνη χρειάζεται να τα βοηθήσουμε να ονοματίζουν τα συναισθήματά τους και να τα κατευθύνουμε στο να βρουν μια αποτελεσματική λύση.Τα παιδιά με υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη έχουν την τάση να είναι πιο κοινωνικά,συνεργάσιμα,αισιόδοξα και ικανά να επιλύσουν τα προβλήματα της καθημερινότητας.Είναι πιο ευτυχισμένα,έχουν περισσότερους φίλους και έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας στη ζωή.Όποτε οι γονείς μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στα στάδια της συναισθηματικής διαπαιδαγώγησης.


Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη?



-  Αποδεχτείτε τα συναισθήματα των παιδιών σας: Πολλές φορές οι γονείς συνηθίζουν εν αγνοία τους τις περισσότερες φορές να προσπερνούν τα συναισθήματα των παιδιών αλλά και να ενοχοποιούν τα  αρνητικά συναισθήματα όπως αυτά  του θυμού και της λύπης(''..δε μπορεί το παιδί μου να νιώθει θυμό για το αδερφάκι του ή για το συμμαθητή του σε αυτήν την ηλικία'').Ένας τρόπος για να παραδεχτείτε τα συναισθήματα και τα παιδιά να αντιληφθούν πως νιώθουν εκείνη τη στιγμή είναι να τους καθρεφτίζετε τα συναισθήματα τους θετικά ή αρνητικά.Παράδειγμα: ''Αυτό πρέπει να σε απογοήτευσε πάρα πολύ'',''τώρα μου δείχνεις πόσο θυμωμένος είσαι'', ''πρέπει να είναι πολύ  δύσκολο για σένα να σε απογοητεύουν οι φίλοι σου με τέτοιον τρόπο'',''Βλέπω ότι είσαι πολύ χαρούμενος αυτήν τη στιγμή''.Με αυτόν τον τρόπο το παιδί αισθάνεται ότι ο γονιός κατανοεί και συμπάσχει απόλυτα με το πρόβλημά του,ενώ παράλληλα μαθαίνει ότι μπορεί να μοιράζεται τα συναισθήματα του με τους άλλους ανθρώπους.

-Βοηθήστε τα να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να μιλούν γι αυτά: Βοηθώντας τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους θα είναι πολύ πιο εύκολο γι αυτά να τα εκφράζουν με κάθε ευκαιρία.Ένας τρόπος που μπορείτε να τους τα αναδείξετε είναι μέσω των αγαπημένων τους παιχνιδιών προσαρμόζοντας τα για να μπορέσετε να εκμαίευσετε τα συναισθήματα τους.Σε αυτό μπορεί να σας βοηθήσει το Pinterest όπου μπορείτε να βρείτε δραστηριότητες για τα συναισθήματα και όχι μόνο που μπορείτε να κάνετε από κοινού με τα παιδιά σας(Βλέπε Pinterest https://gr.pinterest.com/search/pins/?q=feelings%20activities%20children).

Εικόνα 1: Ψάρεμα Συναισθημάτων

Εικόνα 2: Μάντεψε το συναίσθημα

Εικόνα 3: Το Jenga των συναισθημάτων

-Ενθαρρύνετε τα παιδιά να μιλήσουν για τα συναισθήματα τους:Δώστε στα παιδιά σας την ευκαιρία,το χώρο και το χρόνο να μιλήσουν για τα συναισθήματα τους.Γίνετε ο παρατηρητής του παιδιού σας.Όταν αντιλαμβάνεστε μια αλλαγή στη διάθεση του το προσεγγίζετε λέγοντάς του: ''Ακούγεσαι πολύ αγανακτισμένος με αυτό που έγινε'',''Μήπως θέλεις να μιλήσουμε γι αυτό?'',''Πως θα σε έκανε να ένιωθες αν το συζητούσαμε?''

-Το βοηθάμε να αντιλαμβάνεται πως νιώθουν οι άλλοι:Με αυτόν τον την τρόπο αυξάνουμε την ενσυναίσθησή του, το βοηθάμε δηλαδή να ''μπει'' στη θέση του άλλου,να κατανοήσει πως νιώθουν οι άλλοι και να συνειδητοποιήσει πως όλοι οι άνθρωποι έχουμε κοινά συναισθήματα..Πχ. ''Πως πιστεύεις να ένιωσε που του πήραν τα παιχνίδια του?'',''Πως θα αισθανόσουν αν αυτό συνέβαινε σε σένα?'' 

-Βοηθήστε τα παιδιά να καταλάβουν ότι όσο δεν εκφράζουν την έντασή τους,συσσωρεύεται και αυτό τους οδηγεί στο να θυμώνουν και να αγχώνονται:Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουν να αξιολογούν την ένταση του θυμού τους αλλά ταυτόχρονα μαθαίνουν πως τα συναισθήματα που δεν εκφράζονται επηρεάζουν τόσο τη συμπεριφορά μας όσο και στο σώμα μας. Πχ:''Αυτό το βρίσκεις πολύ αγχωτικό?'',''Πρέπει να έχουν συμβεί πολλά αυτές τις μέρες για να έχεις θυμώσει τόσο πολύ'',''Το βλέπω στον τρόπο που κουνάς τα χέρια σου πόσο θυμωμένος νιώθεις'',''Θες να μου πεις τώρα που θύμωσες πως το αισθάνεσαι αυτό στο σώμα σου?''

Εικόνα 4: Ζωγράφισε μου τι αισθάνεσαι στο σώμα σου

Εικόνα 5: Θερμόμετρο Συναισθημάτων

- Διδάξετε τους πως να ηρεμούν και να χαλαρώνουν:Πολλές φορές βλέποντας τα παιδιά να έχουν τόση ενέργεια,έχουμε την αίσθηση πως δεν έχουν ανάγκη από χαλάρωση!Π.χ:''πιστεύεις ότι θα βοηθούσε να πάρουμε μερικές βαθιές ανάσες για να ηρεμήσεις?'',''Όταν δεις ότι αυτό θα ξανασυμβεί μπορείς να πεις στον εαυτό σου:''Μπορώ να μείνω ήρεμος'',''Ο καθένας θα μπορούσε να κάνει λάθη'',''Θέλεις όταν ηρεμήσεις να έρθεις σε μένα όποτε το θελήσεις και να το συζητήσουμε?''

-Μάθετε στα παιδιά πως να βρίσκουν εναλλακτικούς τρόπους να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να επιλύσουν τα προβλήματά τους: Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να βρουν άλλον τρόπο έκφρασης και επίλυσης προβλημάτων,αυτομάτως μειώνονται τα επίπεδα άγχους καθώς και ενισχύεται η αυτονομία του και η αυτοπεποίθηση του αντιμετωπίζοντας μόνο του τις καταστάσεις της καθημερινότητας.Π.χ:'' Πως θα μπορούσες να εξηγήσεις πως αισθάνεσαι χρησιμοποιώντας λέξεις αντί να πετάς πράγματα?''Εάν θες από μένα κάτι,θα πρέπει να μου βρεις έναν άλλο τρόπο να μου το εκφράσεις'',''Την επόμενη φορά που θα σου συμβεί κάτι ανάλογο θα ήθελες να πεις πως νιώθεις σε έναν φίλο σου?''Τι πιστεύεις ότι θα συμβεί κάνοντας αυτό?'',''Πως πιστεύεις θα αντιδρούσε η Άννα αν τελικά της έλεγες ότι θέλεις εσύ να επιλέξεις αυτήν τη φορά τι παιχνίδι θα παίξετε?''

-Προσπαθήστε να του επισημαίνετε κάθε φορά που ελέγχει τα συναισθήματά του: Δε χρειάζεται να επισημαίνουμε μόνο στο παιδί αυτά που κάνει λάθος  και πως πρέπει να τα διορθώσει αλλά και και αυτά που κάνει σωστά!Όποτε κάθε φορά που βλέπουμε ότι ελέγχει τα συναισθήματά του θα μπορούσαμε να του πούμε:''Μου άρεσε το γεγονός ότι έμεινες ήρεμος και δεν ύψωσες τον τόνο της φωνής σου'',''Εντυπωσιάστηκα από τον τρόπο που παρέμεινες ήρεμος παρόλο που δε μπορούσες να βρεις τη λύση στην άσκηση-συνέχισες απλά να προσπαθείς''.



*Οι συμβουλές αυτές είναι ενδεικτικές.Η συζήτηση του γονέα με κάποιον παιδοψυχολόγο θα μπορούσε να επιφέρει επιπλέον αύξηση της συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού,καθώς η χρήση επιστημονικών τεχνικών δεν υποκαθίστανται.

Σίσσυ Σκαλτσογιάννη

 Ψυχολόγος Α.Π.Θ

 MSc. Εφαρμοσμένης Παιδοψυχολογίας

(Nottingham Trent University,UK)

Εκπαιδευόμενη στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

s.skaltsogianni@yahoo.com